بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر در مدیریت جمعی منابع آب در روستاهای فریدونکنار

برنج گیاهی است که در شیوه کشت رایج در ایران (غرقابی) در تمام مراحل، به آب فراوان نیاز دارد. اما آب رودخانه-ها و بارندگی در فصل کشت، پاسخگوی نیاز آن نیست. کمبود آب موجب شد که کشاورزان برای مدیریت منابع موجود و ذخیره‌سازی آب، به حفظ یا ساخت استخرهای آب یا "آببندان" رو آورند. وسعت منابع مذکور در مازندران حدود هفده هزار هکتار است. هر آببندان معمولاٌ به یک روستا اختصاص دارد و دارایی مشترک محسوب می‌شود، اما حقوق مالکیت آن، پیچیده است. سازمان‌های مختلف دولتی و نیز گروه‌های ذینفع، مدعی استفاده و مدیریت آن هستند و از آنجایی که محصولات مختلفی دارد، گروه‌های ذینفع داخل روستا، در مورد استفاده و مدیریت آن اختلاف دارند. از آغاز دهه 1370، این منابع در اغلب روستاها، در چارچوب سیاست‌های دولتی برای پرورش ماهی، به افردی از داخل یا بیرون روستا اجاره داده شد و کارکرد اصلی آن یعنی آب، با وجود اهمیت در کشت برنج نادیده گرفته شد. در پژوهش حاضر، با استفاده از شاخه‌های مختلف نظریه انتخاب عقلایی مانند نظریه بازی، نظریه کنش جمعی و رویکرد جامعه‌شناختی نظریه بازی تلاش شده است عوامل مؤثر بر مدیریت منابع مذکور و نحوه کنش افراد و گروه‌های اجتماعی تبیین گردد. بر اساس یافته‌های بررسی حاضر، دخالت دولت، تأثیر عوامل اقتصادی ـ اجتماعی داخلی را کاهش داد، سطح کنش را به حداقل رساند و کنش جمعی را تضعیف کرد.